શિવમય શ્રાવણ -૨૧

 ગિરનારની તળેટીમાં આવેલું છે ભવનાથ મહાદેવનું મંદિર કહેવાય છે કે આ સ્થાન પર ભગવાન શિવ સ્વયંભૂ પ્રગટ્યા હતા.

  ભવનાથ ભારતનાં ગુજરાતરાજ્યમાં જુનાગઢ જિલ્લાનાં જુનાગઢ તાલુકાનું ગામ છે. જો કે હવે આ ગામ જુનાગઢ મહાનગર પાલિકામાં ભેળવી દેવાયું છે. જુનાગઢ શહેરથી ભવનાથ ૭ કિ.મી. દુર આવેલું છે. પ્રસિધ્ધ ગિરનાર પર્વતમાળાની તળેટીમાં વસેલું આ ગામ હિંદુ અને જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ માટેનું યાત્રાસ્થળ છે.જૂનાગઢજંકશનથી 5 કિ.મી.ના અંતરે, ભવનાથ મહાદેવ મંદિર, એક પ્રાચીન હિન્દુ મંદિર છે, જે જૂનાગઢ નજીક ભવનાથ ગામે આવેલું છે.

    ગિરનાર પર્વતની તળેટી પર સ્થિત છે, તે ગુજરાતના સૌથી પ્રખ્યાત મંદિરોમાંનું એક છે અને જૂનાગઢમાં જોવા માટેના ટોચનાં સ્થળોમાંનું એક છે. જૂનાગઢમાં ભવનાથ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત છે. અહીંના શિવલિંગ પોતાના દૈવી ઇરાદાથી ઉભરી હોવાનું કહેવાય છે.

    ભવનાથ મહાદેવ મંદિરનું અસ્તિત્વ પ્રાચીન યુગનું છે અને તેની કથા પુરાણિક યુગમાં મળી આવે છે. દંતકથા અનુસાર, એકવાર ભગવાન શિવ અને દેવી પાર્વતી ગિરનાર પર્વતો પાર કરી રહ્યા હતા અને ત્યારબાદ તેમનો દિવ્ય વસ્ત્રો હાલના મૃગી કુંડ ઉપર પડ્યા, આ સ્થાનને શિવ ઉપાસકો માટે શુભ સ્થળ બનાવ્યું. આજે પણ નાગા બાવાઓ મહાશિવરાત્રિના શોભાયાત્રામાં જોડાતા પહેલા પવિત્ર મૃગી કુંડમાં સ્નાન કરવા માટે જાણીતા છે.

     ગિરનારની તળેટીમાં આવેલું છે ભવનાથ મહાદેવનું મંદિર કહેવાય છે કે આ સ્થાન પર ભગવાન શિવ સ્વયંભૂ પ્રગટ્યા હતા. એક વખત શિવજી કૈલાસમાંથી ગિરનાર ક્ષેત્રમાં આવ્યા અને સ્થળ પસંદ પડતા તપ કરવા બેસી ગયા. તેઓએ આ વાત પાર્વતીને ન કરી. પાર્વતીને કૈલાસમાં શિવજી ન મળ્યા. વર્ષો વીતી જતા પાર્વતીજી અકળાયા.ભવનાથ મંદિરએ શૈવ સંપ્રદાયનું ખૂબજ મહત્વનું પૌરાણિક મંદિર છે. સ્કંદપુરાણમાં ભવનાથ મહાદેવની કથા વર્ણવેલી છે. ભવનાથ મંદિરમાં આવેલા શિવલિંગનું અવલોકન કરતાં જણાય છે કે આ શિવલિંગ ખૂબજ પ્રાચીનછે. આ શિવલિંગમાં રૂદ્રાક્ષના પારા પર ઊપસેલા દાણા જેવા અનેક નાના નાના દાણાઓજોવા મળે છે. આ શિવલિંગ પર ઝીણવટપૂર્વક જોવામાંઆવે તો, ઊપસેલા દાણા પર ‘ૐ’ લખેલું છે તે જોઈ શકાય.

      નારદજીને શિવજીને શોધવા મોકલ્યા. ભોળાનાથ ગિરનારમાં હોવાનું માલૂમ પડતા મા પાર્વતી અહીં આવ્યાં અને તપ કર્યું. બાદમાં 33 કોટી દેવતા આવ્યાને તેમણે પણ તપ કર્યું. આખરે શિવજી સ્વયભૂં ભવનાથના રૂપમાં પ્રગટ થયાને પાર્વતીજીનું શિવજી સાથે મિલન થયું.ઐતિહાસિક માહાત્મ્ય: ભવનાથ મંદિરમાં બે શિવલિંગ છે. નાનું શિવલિંગ સ્વયંભૂ છે. જ્યારે મોટા શિવલિંગની સ્થાપના અશ્વત્થામાએ કરેલી છે. દ્રોણાચાર્યના પૂત્ર અશ્વત્થામાએ મહાભારતના યુદ્ધમાં જીત મેળવવા આ જગ્યામાં શિવલિંગની સ્થાપના કરી તપશ્વર્યા કરી હતી.

      મહાભારતનું યુદ્ધ થયું તેને 5000 વર્ષ થયા હોવાનું મનાઇ રહ્યું છે. આમ, આ જગ્યા 5000 વર્ષ જૂની હોવાનું માનવામાં આવી રહ્યું છે. એવું કહેવાય છે કે ગરવા ગિરનાર પર નવ નાથ, 64 જોગણી, 84 સિદ્ધ અને 52 વીરનાં બેસણાં છે. છેલ્લે 2001માં આવેલા ભૂકંપ પછી મંદિરનો ફરી જીર્ણોદ્ધાર કરાયો હતો જેમાં મંદિરના અમુક ભાગમાં તિરાડો પડી ગઈ હતી.મિત્રો ભવનાથ મહાદેવ મંદિર,ભવનાથ મંદિરમાં બે શિવલિંગ છે. નાનું શિવલિંગ સ્વયંભૂ છે. જ્યારે મોટા શિવલિંગની સ્થાપના અશ્વત્થામાએ કરેલી છે.મંદિરનાં મુખ્ય આકર્ષણો,ભવનાથનો મેળો, લીલી પરિક્રમા, શિવરાત્રીનો ઉત્સવ, મંદિરના પરિસરમાં આવેલો મૃગી કુંડ.આરતીનો સમય : સવારે 4.45 વાગ્યે.સવારે 11.00 ભોગ આરતી.સાંજે 7.15 સંધ્યા આરતી.રાત્રે 10.00 વાગ્યે શયન આરતી.ભવનાથ મહાદેવ મંદિર માર્ગદર્શન,

     ભક્તો માટે મંદિરના દ્વાર 24 કલાક ખુલ્લા રહે છે. કેવી રીતે પહોંચવું : જૂનાગઢ જાણીતું શહેર છે. જૂનાગઢ બસ સ્ટેશનથી ભવનાથ મંદિર 7 કિમી છે. . ભવનાથનો મેળો, લીલી પરિક્રમા, શિવરાત્રીનો ઉત્સવ, મંદિરના પરિસરમાં આવેલો મૃગી કુંડ અહીંના મુખ્ય આકર્ષણો છે.

    ભવનાથનાં મહાશિવરાત્રિ મેળામાં લાખોની સંખ્યામાં શ્રદ્ધાળુઓ આવે છે.મહા વદ નોમથી શરૂ થતો આ મેળો મહા વદ તેરસ એટલે કે શિવરાત્રિ સુધી ચાલે છે.મેળાની શરૂઆત નોમના દિવસે ભવનાથ મંદિર પર ધ્વજા ચડાવીને થાય છે.શિવરાત્રિએ રાત્રે 12 વાગ્યે નાગા સાધુઓનું સરઘસ નીકળે છે.આ સરઘસમાં પહેલી પાલખી ભગવાન ગુરૂ દતાત્રેયની હોય છે.ત્યારબાદ અન્ય અખાડાઓની પાલખીઓ સાથે જુદા જુદા સ્થળોએથી આવેલા સાધુઓ જોડાય છે.નાગા સાધુઓ તલવાર,લાકડી, ભાલાઓ સાથે વિવિધ કરતબો કરતાં દ્રશ્યમાન થાય છે.છેલ્લે સરઘસ ભવનાથ મંદિરના પટાંગણમાં દાખલ થઈને મૃગીકુંડ સુધી આવે છે.

     નિયત કરેલા સમય મુજબ સાધુ-સંતો મૃગીકુંડમાં સ્નાન કરે છે.ત્યારબાદ સૌ ભવનાથ મહાદેવની મહાઆરતી તેમજ પુજાઅર્ચના કરે છે.નાથસંપ્રદાયના સાધુઓ હાથમાં મશાલ લઈને નીકળે છે ત્યારે અદભૂત દ્રશ્ય સર્જાય છે.આખા વર્ષ દરમિયાન ધાર્મિક વિચારધારાવાળા ભક્તોની મુલાકાત લેવાય છે, મહા શિવરાત્રિ અને ‘ગિરનાર લીલી પરિક્રમા’ દરમિયાન – બે ધાર્મિક પ્રસંગોએ આ મંદિર મહત્તમ પગથિયાં જુએ છે. ફેબ્રુઆરીના અંત સુધી અથવા માર્ચની શરૂઆત તરફ ‘મહા શિવરાત્રી’ નિમિત્તે ભવનાથ મેળાનું 5 દિવસનું આયોજન કરવામાં આવે છે.મેળાની શરૂઆત શિવરાત્રીની મધ્યરાત્રિએ કરવામાં આવેલા મહાપૂજામાં ભાગ લેવા ધ્વજારોહણ અને શંખના શેલ વડે મંદિર તરફ આગળ વધતા હાથીઓ પર બેઠેલા નાગા બાવાની શોભાયાત્રા સાથે પ્રારંભ થાય છે. નાગા ઋષિઓ ભવનાથ મહાદેવ મંદિર તરફ આગળ વધતા પહેલા શ્રીગી કુંડમાં ધાર્મિક સ્નાન કરે છે. તે નિશ્ચિતપણે માનવામાં આવે છે કે ભગવાન શિવ પોતે આ પ્રસંગે મંદિરની મુલાકાત લે છે.

   ઓક્ટોબર-નવેમ્બર મહિનામાં કારતક માસની પૂર્ણિમાના દિવસે પૂરા થતાં પાંચ દિવસના સમયગાળામાં ‘પરિક્રમા’ આ મંદિર પર ધજા ફરકાવ્યા બાદ યોજવામાં આવે છે. ગિરનાર પર્વતની આજુબાજુ લગભગ 37 કિ.મી.નું અંતર કાપીને પરિક્રમા અથવા પરિપત્ર મુસાફરી પાંચ દિવસ ચાલે છે. તેને ખૂબ મહત્વ મળ્યું છે અને તેની સરખામણી વ્રજના ગોવર્ધન પર્વતની લીલી પરિક્રમા સાથે થાય છે. તે ધર્મનિષ્ઠ માનવામાં આવે છે.

કારણ કે ભગવાન દત્તાત્રેય આ પાંચ દિવસ માટે ગિરનાર પર્વત પર રહ્યા હોવાનું મનાય છે