સન્ડે સ્પેશિયલ

પોતાનાં સંતાનો માટે સડક બાંધી આપવાની જવાબદારી માબાપો ઉ૫૨ નથી; એમણે તો વાટનો નકશો જ પૂરો પાડવાનો છે. : જેક્સન બ્રાઉન

દુનિયાનો દરેક બાપ પોતાના સંતાનોને ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આપવા જાત નીચોવી દેતો હોય છે.  દરેક બાપ  પોતાના સંતાનને  કાંઈક ભેટ આપવાની એક પિતાની હોંશ રાખતો હોય છે. પરંતુ સંતાનોના યોગ્ય ઘડતર વગર વરસમાં આપેલી બેસૂમાર માલામીકત કે સંપત્તિ ઝાઝું ટકતી હોતી નથી. એક  પિતા દ્વારા પોતાના સંતાનને જીવન ઘડતર માટે આપેલી શીખમાંથી એક નાનકડી પુસ્તિકાની  ઉત્પત્તિ થઈ છે.

 પુત્ર પોતાની સ્વતંત્ર જિંદગીની મજલ પર રવાના થવાની તૈયારીમાં હતો ત્યારે, કદાચ તેને ઉપયોગી નીવડે એવા શિખામણના બે શબ્દો કાગળ પર ટપકાવી લેવા માટે પિતા ઘરને એક ખૂણે બેસે  છે. જેક્સન બ્રાઉન નામના એ પિતાએ વર્ષો પહેલાં ક્યાંક વાંચેલું કે પોતાનાં સંતાનો માટે સડક બાંધી આપવાની જવાબદારી માબાપો ઉ૫૨ નથી; એમણે તો વાટનો નકશો જ પૂરો પાડવાનો છે. પોતે લખી કાઢેલાં પાનાંનો ઉપયોગ પોતાનો પુત્ર એ રીતે જ કરશે, એવી પિતાને ઉમેદ છે, એ લખાણનાં કાગળિયાં પુત્રના હાથમાં મૂકતાં પિતા એવી. મતલબનું બોલ્યા કે જીવન સુખદાયી શી રીતે બનાવી શકાય તે વિશેના પોતાના ખ્યાલો એમાં વ્યક્ત કરેલા છે. ભેટ હાથમાં લેતાં પુત્ર પિતાને ભેટી પડ્યો,  એમની સાથે હાથ મિલાવીને વિદાય થયો.

      થોડા દિવસ પછી એના નવા સ્થાનેથી પુત્રનો ફોન આવ્યો . “બાપુ,” એનો અવાજ સંભળાયો : “તમે પેલી શીખ લખી આપી છે તે વાંચતો જાઉં છું ને મને લાગે છે કે મને મળેલી સારામાં સારી ભેટમાંની આ એક છે. હવે હું પણ તેમાં ઉમેરો કરતો રહીશ અને કોઈક દિવસ મારા દીકરાને એ ભેટ આપીશ.’ ’

     પિતાની એ શીખમાંથી નીપજેલી અંગ્રેજી ચોપડીનું નામ છે : લાઇક્સ લિટલ ઇન્સ્ટ્રક્શન બુક ' ( Life's Little Instruction Book ) . તેને દરેક પાને સાદા શબ્દોમાં બે - ચાર નાની નાની શિખામણો મોટા અક્ષરે છાપેલી છે. લેખકે ચોપડી આ રીતે અર્પણ કરેલી છે : “અનેક રીતે જે મારો ગુરુ પણ છે તે પુત્રને.” પછી નીચે ચાર લીટી એ પુત્રને સંબોધીને પિતા કહે છે : “ બેટા , લાંબુ ... જોવામાં હું તને કઈ રીતે મદદ કરી શકું ? મારા ખભા ઉપર તને ઊભો રહેવા દઉં !  હા , હવે તું મારા કરતાં પણ લાંબે સુધી જોઈ શકીશ. હવે તું આપણા બેય વતી જોઈ શકવાનો... તો, તું શું જુએ છે તે મને કહીશ ને ? ”

 લેખક અમેરિકન છે, પણ તેની ઘણી શિખામણો અનેક દેશના પિતાઓ પોતાના પુત્રોને આપી શકે તેવી લાગે છે. દરેક બાપે પોતાના સંતાનને લખી મોકલવા જેવી કેટલીક શિખામણો યોગ્ય  લાગી, તે અહીં ગુજરાતીમાં ઉતારું છું. વાચકોને પણ પોતાના પુત્ર કે પૌત્રને લખી મોકલવાનું મન થાય તેવી એમાંથી નીકળશે, એવી આશા છે.

   v સારાં સારાં પુસ્તકો વસાવતો રહેજે એમ લાગે. ભલે પછી એ કદી નહિ વંચાય એમ લાગે.  

v               vકોઈને પણ વિશે આશા સમૂળગી ત્યજી દેતો નહિ. ચમત્કારો દરરોજ બનતા હોય  છે.

v                   vદરેક બાબતમાં ઉત્તમતાનો આગ્રહ રાખજે અને તેની કિંમત ચૂકવવા તૈયાર રહેજે.

v                   vતંદુરસ્તી એની મેળે જળવાઈ રહેવાની છે, એમ માનતો નહીં.

v   vતારી  નજર સામે સતત કશુંક સુંદર રાખજે – ભલે પછી તે એક પ્યાલામાં મૂકેલું ફૂલ જ હોય.

v              vઆપણાથી જરીક જેટલું જ થઈ શકે તેમ છે એવું લાગે, માટે કશું જ એમ નહિ. જે થોડુંક પણ તારાથી થઈ શકે તે કરજે જ.

v              vસંપૂર્ણતા માટે નહિ પણ શ્રેષ્ઠતા માટે મથજે.  

v             vજે તુચ્છ છે તેને પારખી લેતાં શીખજે, ને પછી તેની અવગણના કરજે.

v             vઘસાઈ જજે, કટાઈ ન જતો.

v             vપોતાની જાતને સતત સુધારતા રહેવાની પ્રતિજ્ઞા લેજે.

v            vહારમાં ખેલદિલી બતાવજે. જીતમાં ખેલદિલી બતાવજે.

v                  vપ્રશંસા જાહેરમાં કરજે , ટીકા ખાનગીમાં.

v લોકોમાં જે સારપ રહેલી હોય તે ખોળી કાઢજે.

v તારા કુટુંબને તું કેટલું ચાહે છે તે દરરોજ તારા શબ્દો વડે, સ્પર્શ વડે, તારી વિચારશીલતા વડે બતાવતો રહેજે.

v પોતાની જાતમાં પરિવર્તન લાવવાની આપણી શક્તિનો આંક કદી ઓછો ન આંકવો. પણ બીજાંઓમાં પરિવર્તન લાવવાની આપણી શક્તિનો વધુ પડતો આંક ન આંકવો.

v ગંદકી સામે જંગ માંડજે .

v  બીજાઓની સફળતા વિશે ઉત્સાહ અનુભવજે.

v બીજા લોકોને એમનું પોતાનું મહત્ત્વ ભાસે તેમ કરવાની તકો શોધતો રહેજે.

v પોતાના ગુજરાન માટે મહેનત કરતા દરેક માણસ સાથે સન્માનથી વર્તજે – ભલે એ કામ ચાહે તેવું નજીવું હોય.

v  એવી રીતે જીવજે કે તારાં બાળકો જ્યારે પણ ઈમાનદારીનો, નિષ્ઠાનો અને પ્રામાણિકતાનો વિચાર કરે ત્યારે એ તને સંભારે.

v  જેમને એ વાતની કદી જાણ પણ થવાની ન હોય એવા લોકો માટે કશુંક સારું કરતા રહેવાની આદત કેળવજે.

v  ક્યારે મૂંગા રહેવું તેનો ખ્યાલ રાખજે, ક્યારે મૂંગા ન રહી શકાય તેનો પણ.

v વિચારો મોટા મોટા કરજે , પણ નાના નાના આનંદો માણી જાણજે.

v  ગુલાબોની સુવાસ માણવાનો સમય મેળવજે.

v દિમાગ મજબૂત રાખજે, કાળજું કૂણું.

v કોણ સાચું છે તેની ફિકર કરવામાં સમય ઓછો ગાળજે, અને શું સારું છે તે નક્કી કરવામાં વધારે.

v એકંદર યુદ્ધમાં વિજય મેળવવા કાજે નાની નાની લડાઈઓમાં હારતાં શીખજે

v જે ગાંઠ છૂટી શકે તેને કાપતો કદી નહિ.

v દરેક ચીજ જે હાલતમાં આપણને મળી હોય તેના કરતાં જરાક સારી સ્થિતિમાં તેને મૂકતાં જવું.

v  યાદ રાખજે કે સફળ લગ્નજીવનનો આધાર બે વસ્તુ પર રહે છે : ( 1 ) યોગ્ય પાત્ર શોધવું અને ( 2 ) યોગ્ય પાત્ર બનવું.

v તને વખત નથી મળતો, એમ કદી ન કહેતો. એક દિવસના તને પણ એટલા જ કલાકો મળેલા છે જેટલા હેલન કેલરને, મધર ટેરેસાને અને આઇન્સ્ટાઈનને.

v એટલું સમજજે કે સુખનો આધાર માલમિલકત, સત્તા કે પ્રતિષ્ઠા ઉપર નહિ, પણ આપણે જેમને ચાહતા ને સન્માનતા હોઈએ તેવા લોકો સાથેના આપણા સંબધો ૫૨ ૨ હે છે.

v  તને માન પાછે તેમાં બીજાં સહભાગી બનાવજે.

v તારાં બાળકોને નિયમિત કશુંક વાંચી સંભળાવજે, ગીતો સંભળાવજે. તારાં બાળકોને સદાય સાંભળજે.  

v “મને એની ખબર નથી,”  એમ કહેતાં ડરતો નહિ. “મારાથી ભૂલ થઈ ગઈ.” એમ કહેતાં અચકાતો નહિ, “ હું દિલગીર છું” , એટલું બોલતાં ખચકાતો નહિ.

v ક્યારેક નિષ્ફળ નીવડવાની પણ તૈયારી રાખજે.  

  (સ્ત્રોત : અરધી સદીની વાચનયાત્રા :  મહેન્દ્ર મેઘાણી) 

- ઈશ્વર પ્રજાપતિ 

98251 42620